算額(その1033)
五十四 一関市市野々自鏡山 吾勝神社 天保6年(1835)
山村善夫:現存 岩手の算額,昭和52年1月30日,熊谷印刷,盛岡市.
http://www.wasan.jp/yamamura/yamamura.html
正方形内に斜線を引き,区画された領域に大円と小円を容れる。小円の直径が 1 寸のとき,大円の直径はいかほどか。
計算しなくてもわかる。
斜線がたくさんあるので惑わされるが,必要なものだけ残すと,大円と小円を含む三角形は相似で,相似比が 2:1 である。よって,大円の直径は小円の直径の 2 倍である。
正方形の一辺の長さを 2a
大円の半径と中心座標を r1, (x1, 0)
小円の半径と中心座標を r2, (x2, a/2)
とおき,以下の連立方程式を解く。
include("julia-source.txt");
using SymPy
@syms a::positive, r1::positive, x1::positive,
r2::positive, x2::positive
eq1 = dist2(-a, -a, a, a, x1, 0, r1)
eq2 = dist2(-a, -a, a, a, x2, a/2, r2)
eq3 = dist2(-a, a, a, 0, x1, 0, r1)
eq4 = dist2(-a, a, a, 0, x2, a/2, r2)
solve([eq1, eq2, eq3, eq4], (a, r1, x1, x2))[2] # 2 of 2
(2*r2*(sqrt(2) + sqrt(5)), 2*r2, 2*sqrt(2)*r2, sqrt(5)*r2)
小円の直径が 1 寸のとき,大円の直径は 2 寸,正方形の一辺の長さは 7.3005630797457695 寸である。
その他のパラメータは以下のとおりである。
r2 = 0.5; a = 3.65028; r1 = 1; x1 = 1.41421; x2 = 1.11803
function draw(more=false)
pyplot(size=(500, 500), grid=false, aspectratio=1, label="", fontfamily="IPAMincho")
r2 = 1/2
(a, r1, x1, x2) = (2*r2*(sqrt(2) + sqrt(5)), 2*r2, 2*sqrt(2)*r2, sqrt(5)*r2)
@printf("r2 = %g; a = %g; r1 = %g; x1 = %g; x2 = %g\n", r2, a, r1, x1, x2)
plot([a, a, -a, -a, a], [-a, a, a, -a, -a], color=:blue, lw=0.5)
plot!([a, -a, a, -a], [a, 0, -a, a], color=:orange, lw=0.5)
plot!(-[a, -a, a, -a], [a, 0, -a, a], color=:orange, lw=0.5)
circle4(x2, a/2, r2)
circle2(x1, 0, r1, :green)
segment(a, a, -a, -a, :blue, lw=1.5)
segment(a, 0, -a, -a, :blue, lw=1.5)
segment(0, a/2, a, 0, :blue, lw=1.5)
segment(0, a/2, a, a, :blue, lw=1.5)
if more
delta = (fontheight = (ylims()[2]- ylims()[1]) / 500 * 10 * 2) /3 # size[2] * fontsize * 2
hline!([0], color=:gray80, lw=0.5)
vline!([0], color=:gray80, lw=0.5)
point(x1, 0, "大円:r1,(x1,0)", :green, :center, delta=-delta/2)
point(x2, a/2, " 小円:r2,(x2,a/2)", :red, :left, :vcenter)
end
end;